Yersudaki Yongar Türleri

Değerli Hocamız Prof. Dr. Süreyya Ülker'in Us yürütümleriyle özleştirmeler:

Gitarın öz Almanca karşılığı olan Zupfgeige'nin çevirisi olan çekmekeman sözünün yapısında bulunan Farsça keman sözünün yerine halk dilimizde keman anlamında kullanılan yansıma gıygı sözünün konmasıyla oluşacak çekmegıygı sözü hem geniş hem de dar anlamındaki karşılığının eşanlamlısı olarak sunulabilir.Dar anlamdaki gitarın yersuya Akdeniz Tekne'sinden yayıldığı göz önüne alınarak oluşturulacak akdeniz yongarı sözü bu çalgının eşanlamlısı olarak sürülebilir.

Gitarın Latince adı olan olan cithara sözü İngilizcede bu çalgının düncel biçimlerini tanımlar .gitarın iki düncel ismi vardır. Bunlardan biri antik gitar, öbürü orta çağı gitarıdır. antik gitara Fransızcada cithare, İngilizcede antiuque guitar, cithara, cithare adları verilir.Orta çağı gitarınaysa İngilizcede citharanın yanısıra medieval guitar denir.Yongar sözü, cithara' nın çevirisi olarak bu kavramlarında karşılığıdır.Antik gitar anlamındaki yongarın eş anlamlısı eski çağ yongarı , ortaçağ gitarı anlamındaki yongarın eşanlamlısıyla orta çağ yongarıdır.

Çeşitli ülkelerdeki yongarın çeşitli biçimlerinin başlıcaları: Balalayka, banço, bugarija, chittarino, cither, cittern, gittern, sundardır.

Balalayka, karnı üçgen biçiminde olan Rus yongarıdır. Adı üçgenyongar biçiminde özleştirilebilir.

Banço Amerikan siyahlarının çaldıkları değirmi karınlı yongardır.Sözcük, sözlüklerimize banco, bancu, banjo biçimlerinde de girmiştir.İngilizce özgün adı banjodur.Bir Afrika dili olan Kimbundu dilindeki mbanza sözünden bozmadır.Adı değirmi yongar biçiminde özleştirilebilir.

Burgaija, eskiden tanburika orkestralarında düzün çalgısı olarak kullanılıp, bugün yerini akordeona bırakmış olan bir Hırvat ulusal çalgısıdır.Adı Hırvatça halk ozanı anlamına gelen bugarin sözünden bozmadır.Bugarin sözü Latince Bulgar anlamına gelen bugaricustan bozmadır.Bulgarlar Ortodoks olduğunda bulgar sözü orta çağda batıda sapık , değersiz kişi , herif anlamlarında kullanılır olmuş.Sözcük orta Fransızca bougre üzerinden ingilizceye de bugger biçiminde girmiş.Çalgının adı ozan yongarı biçiminde özleştirilebilir.

Chitarrino küçük bir İtalyan gitarı olup adı yongarcık biçiminde özleştirilebilir.

Cittern, daha çok Almanların kulandıkları bir yongarın İngilizce adlarında biridir.İngilizce cithern, cithern adlarıyla da anılır.Almanca adları Lutherzither ile orman yongarı anlamına gelen Waldzither,Latince adı cithara germanica et italicadır.Orman yongarı sözü doğal karşığıdır.Cittern'in İngilizce eşanlamalarından biri olan cither sözü ayrıca yatırılarak çalınan bir yongarında adıdır.Adı yatık orman yongarı biçiminde özleştirilebilir.

Gittern, bir çeşit orta çağ yongarının İngilizce adıdır. Adı, yongarca biçiminde özleştirilebilir.

Sundar, evliya çelebinin sözettiği 10 telli bir kürt çalgısıdır.Gazimihal, üçtelliye Kuzey Hint'te sundari dendiğini belirmektedir.Çelebi'nin sözünü ettiği çalgının 10 telli olması bu bilgiyle çelişmektedirç Webster'de sundari sözünün Bengal ormanlarında yetişen bir ağacın Santrikçe adı olduğu belirtilmiştir.

Genel Ağda sundari adlı bir hint çalgısı bulunamamıştır.Santur ya da suntur denen yatuğanın Farsça adı olan senturdan bozma olabileceği düşünülüyor.Yapıca 8 telli orman yongarına uyan bu çalgıya bir dönemler Doğu Anadolu'da çalınmış olması ve Hint çıkaklı olma olasılığından dolayı doğu yongarı denebileceğini düşünülebilir.